T.C. Ziraat Bankası Genel Müdürü olarak görev aldığım dönemde, Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerinin sorunlarını daha yakından izlemek olanağını bulmuştum. Kooperatif - Banka ilişkilerinde ortaya çıkan sorun, kooperatiflerin giderek artan kredi taleplerini karşılamakta çekilen güçlük ve verilen kredilerin geri dönüşünde karşılaşılan darboğazlardı. Kooperatifler, T.C. Ziraat Bankası aracılığı ile kullandıkları çoğu Merkez Bankası etiketli kaynakların ancak bir kısmını ödeyebiliyorlardı. Anapara ve faiz borçları çığ gibi büyüyordu. Aslında kullandıkları kaynakların bir kısmının geri dönmemesi doğaldı. Çünkü bu kuruluşlar Kooperatif yapılarına ters düşen bir işlevi yerine getiriyorlardı. Bu işlev, Devlet'in "Taban fiyatı" ve "Destekleme alımları" politikasını uygulamak işleviydi. 1950'lerden sonra çapı giderek büyüyen bu işlevi yerine getirmeyi, bir kooperatif kuruluştan beklemek yersizdir. O nedenle farklı amaçlarla kurulmuş kooperatifler giderek kimlik değiştiriyor ve birer Devlet kuruluşu haline getiriliyordu. Acaba bu, neden böyle oluyordu? Neden kooperatifler giderek artan bir Devlet vesayetine sokuluyordu? Ortaklarının çoğunluğunun böyle bir kimlik değiştirmeden doğan çıkarları var mıydı? Böyle bir çıkar yoksa söz konusu süreç kimlerin çıkarına ve nasıl çalışıyordu? Bu oldubitti içinde Devlet'in konumu acaba neydi? Bu soruları yanıtlamak, Türk Kooperatif Hareketine zaman zaman yöneltilen içtenliksiz eleştirilerin bileşkesinde gerçeği aramak demekti. Olayın ilginç olan yanı, eleştirilerin kooperatif ortaklarından ziyade kooperatif dışı çevrelerden gelmiş olmasıydı. Kimi sermaye çevreleriyle onların çıkarlarını savunan bazı aydınlar (bürokrat, teknokrat, bilim adamı v.s,), olaya yüzeyden bakıldığında herkesin 'doğru' deyip geçeceği eleştirileri ardı ardına sıralıyorlardı. Ve genelde şöyle diyorlardı: "Bu güne kadar geçirilen başarısız deneyimler, Türk çiftçisini kooperatifleşme hareketinden soğutmuştur."

---